Mechanik v0.97 - instrukcja obsługi

Program Mechanik jest symulatorem jednostki trakcyjnej EN 57. Program pracuje w rozdzielczości 320x200 przy 256 kolorach. I choć grafika nie jest najmocniejszą stroną programu, to jednak mimo tego zabawa jest wyśmienita. Autorami MECHANIKA są Aleksander Madej oraz Robert Kowalski, których adresy e-mailowe znaleźć możecie po uruchomieniu programu w sekcji 'o programie'. Ja zaś napisałem tą instrukcję, bo od momentu powstania MECHANIKA fani kolei stworzyli dodatkowe pliki tras, które zawierają wskaźniki i semafory niespotykane w oryginalnej trasie, a co za tym idzie - nieopisane w oryginalnej instrukcji.

Na samym początku warto jeszcze wspomnieć o minimalnych wymaganiach sprzętowych. Aby bawić się w maszynistę (a może maszynistkę ?) pociągu potrzebny będzie minimum :

procesor 486DX 66 Mhz
VGA 0,5Mb
karta dźwiękowa Sound Blaster, SB Pro, SB 16 lub Gravis UltraSound
8 Mb pamięci RAM

No to jedziemy !

W skrócie wygląda to tak. Po uruchomieniu programu znajdujemy się na stacji. Tutaj czekamy na zezwolnie odjazdu podawane przez konduktora rewizyjnego lub kierownika pociągu przez radiotelefon. Nasz pociąg ma numer 3338. Po usłyszeniu "trzy trzy trzydzieści osiem gotów" należy dać sygnał odjazdu, zamknąć drzwi i ruszyć. Po dojechaniu do następnej stacji zatrzymujemy się na niej i otwieramy drzwi po stronie peronu. No i znowu czekamy na zezwolenie odjazdu... Po drodze stosować się musimy do sygnałów i znaków występujących na szlaku. No dobrze, ale...

jak to zrobić ???

To wcale nie takie trudne. Po otrzymaniu zezwolenia przez radiotelefon dajemy sygnał odjazdu klawiszem [END]. Następnie zamykamy otwarte drzwi. Służą do tego klawisze [PAGE DOWN] (drzwi prawe) lub [DELETE] (drzwi lewe). Po zamknięciu drzwi powinna zgasnąć kontrolka otwarcia drzwi. Teraz możemy ruszać. Do wybierania prędkości jazdy służy nastawnik jazdy. Jego poszczególne pozycje wybieramy przy użyciu następujących klawiszy :

[Z] - nastawnik jazdy w pozycji neutralnej (luz);
[X] - nastawnik jazdy w pozycji przetoku (pozycja oporowa) - pozwala ona na jazdę pociągu z szybkością do około 20 km/h. W tym ustawieniu pociąg powinien jechać możliwie najkrócej, gdyż powoduje ona nadmierną eksploatację silników, których notabene jest cztery. Kolejne pozycje nie są już oporowymi i można na nich jechać nieograniczoną ilość czasu.
[C] - nastawnik jazdy w pozycji szeregowej - pozwala osiągnąć prędkość do ok. 45 km/h
[V] - nastawnik jazdy w pozycji równoległej - pozwala osiągnąć prędkość do ok. 100 km/h
[B] - nastawnik jazdy w pozycji bocznika I
[N] - nastawnik jazdy w pozycji bocznika II
[M] - nastawnik jazdy w pozycji bocznika III - pozycje bocznikowe pozwalają rozpędzić pociąg do jego maksymalnej prędkości - 110 km/h

W czasie jazdy działają trzy niezależne systemy bezpieczeństwa. W tej wersji programu uwzględnione są dwa z nich. Wymuszają one stałą czujność maszynisty podczas prowadzenia pociągu. Pierwszy z nich - czuwak - uruchamia się co 3 minuty i zapala sygnalizator czuwaka (S_P). Jeżeli przez 5 sekund maszynista go nie zbije, zostaje dodatkowo uruchomiony sygnał dźwiękowy. Jeśli przez kolejne 5 sekund czuwak nie zostanie wyłączony, powinno nastąpić uruchomienie hamulca awaryjnego i zatrzymanie pociągu. Drugi system - SHP (Samoczynne Hamowanie Pociągu) to mechanizm o podobnej zasadzie działania, jednak uruchamiany przez urządzenia znajdujące się przy torach. Sygnalizator wyświetla wówczas kod SHP. Czuwak i SHP zbijamy klawiszem [SPACJA].

Czas nauczyć się, jak hamować pociąg. Musimy przecież jakoś zatrzymywać się na stacjach i zwalniać, gdy zajdzie taka konieczność. Służy do tego tzw. zawór maszynisty. W wersji 0.97 programu mamy do czynienia jedynie z hamulcem elektro-pneumatycznym (w rzeczywistości można również używać hamulca pneumatycznego). Hamulec elektro-pneumatyczny charakteryzuje się swobodną regulacją siły hamowania. Do sterowania hamulcem służą klawisze :

CURSOR UP - zmniejszenie siły hamowania
CURSOR DOWN - zwiększenie siły hamowania

Aktualną siłę hamowania widać w prawym dolnym rogu ekranu. "h 0" oznacza, że hamulec w ogóle nie hamuje, "h 10" oznacza największą siłę hamowania.

Pamiętajcie ! Przed uruchomieniem hamulca należy nastawnik jazdy ustawić w pozycji neutralnej (luz). I odwrotnie - po zatrzymaniu się na stacji należy wyłączyć hamulec zanim ruszymy !

Po zatrzymaniu się na stacji otwieramy drzwi po stronie peronu.

Do dyspozycji mamy jeszcze syrenę wysokotonową (klawisz S) oraz syrenę niskotonową (klawisz A). Ich użycie nakazują wskaźniki spotykane na trasie, ale o tym już w następnym punkcie tej instrukcji. Ale zanim przejdziemy do sygnalizacji, czyli tych wszystkich semaforów i wskaźników do których stosować się musimy na trasie, podam jeszcze raz zestawienie wszystkich klawiszy używanych do prowadzenia pociągu.

klawisz	funkcja
Z	nastawnik jazdy w pozycji neutralnej (luz);
X	nastawnik jazdy w pozycji przetoku (pozycja oporowa)
C	nastawnik jazdy w pozycji szeregowej
V	nastawnik jazdy w pozycji równoległej
B	nastawnik jazdy w pozycji bocznika I
N	nastawnik jazdy w pozycji bocznika II
M	nastawnik jazdy w pozycji bocznika III
CURSOR UP	zmniejszenie siły hamowania
CURSOR DOWN	zwiększenie siły hamowania
DELETE	otwieranie i zamykanie drzwi lewych
PAGE DOWN	otwieranie i zamykanie drzwi prawych
END	sygnał odjazdu
A	syrena niskotonowa
S	syrena wysokotonowa

No to czas na...

...sygnalizację !

Cóż, nie ukrywam, że dla kogoś, kto nigdy wcześniej się z tym nie spotkał, opanowanie całej sygnalizacji jest zadaniem niełatwym. Dlatego w tej instrukcji nie będę zbyt drobiazgowy i szczegółówy. Opiszę jedynie wszystkie sygnały podawane na semaforach świetlnych (a to już daje 17 kombinacji !) i te wskaźniki (czyli coś w rodzaju znaków drogowych), które zostały użyte na istniejących trasach MECHANIKa. Nie opiszę tu semaforów kształtowych, sygnału zastępczego, sygnałów powtarzających, świetlnych i kształtowych tarcz ostrzegawczych i manewrowych, wielu wskaźników i całego mnóstwa innych sygnałów, za pomocą których porozumiewają się pracownicy kolejowi. Nie będę zagłębiał się również w szczegóły dotyczące poszczególnych sygnałów, nie będę wyjaśniał, czym różni się blokada samoczynna i półsamoczynna. Chcę jedynie dostarczyć Wam minimum wiedzy potrzebnej do zabawy MECHANIKiem. Jeśli kogoś temat zainteresuje, to zapraszam na grupę pl.misc.kolej ! Bo tak naprawdę światła na słupach spotykanych na szlakach kolejowych nie zawsze są semaforami, a gdy maszynista przejedzie obok czerwonego światła na semaforze, prawie na pewno nie skończy się to katastrofą, gdyż sygnał "stój" można w określonych warunkach minąć. Ale nie tym mamy się tu zajmować. Przejdźmy więc do opisania tzw. wskaźników. Aha - jeszcze jedno : z reguły semafory i wskaźniki ustawia się na szlaku jednotorowym i na stacji po prawej stronie toru patrząc w kierunku jazdy, na szlaku o dwu torach - po zewnętrznej stronie torów, tzn. dla toru prawego po prawej, a dla lewego po lewej stronie, na szlaku zaś o liczbie torów większej niż dwa - przy torach skrajnych - po zewnętrznej stronie torów, zaś przy torach nieskrajnych po prawej stronie toru. Skomplikowane ? Tylko na pozór. :) Wystarczy dokładnie przeczytać. No to wreszcie czas na konkrety.

Wskaźnik W4

Oznacza miejsce zatrzymania się czoła pociągu. To właśnie nie dalej niż tam, gdzie ustawiony jest ten wskaźnik, należy zatrzymać pociąg na stacji. Początkowo zapewne wiele razy zdarzy się Wam przejechać ten wskaźnik. Program jest tak skonstruowany, że nie będzie już Wam wtedy podany nakaz odjazdu ("trzy trzy trzydzieści osiem gotów"), więc lepiej rozpocząć grę od nowa, no chyba że nie przeszkadza Wam kosmiczna liczba punktów karnych.

Wskaźnik W16

Oznacza, że za wskaźnikiem w odległości drogi hamowania znajduje się przystanek osobowy. Ustawia się go przed tymi przystankami, które nie posiadają semaforów. Po zauważeniu tego wskaźnika należy tak zmniejszać szybkość pociągu, by zatrzymać go na stacji przed wskaźnikiem W4.

Wskaźniki W6 i W6a

Po minięciu któregoś z tych wskaźników maszynista jest zobowiązany dać sygnał "baczność" przy pomocy syreny lokomotywy. Wskaźnik W6a jest ustawiany przed różnego rodzaju przejazdami kolejowymi. Z moich obserwacji wynika, że w rzeczywistości maszyniści często olewają wskaźnik W6a, no ale w MECHANIKu za łamanie przepisów naliczane są punkty karne. Ktoś na grupie pl.misc.kolej trafnie kiedyś zauważył, że MECHANIK to nie symulator jazdy pociągiem, lecz symulator jazdy pociągiem z kontrolerem na d... ;)) Pewnie jest w tym niemało prawdy.

Wskaźnik Wz1

Oznacza, że zwrotnica jest ustawiona w kierunku na wprost.

Wskaźnik Wz2

Oznacza, że zwrotnica jest ustawiona w kierunku zbocznym (lub w przypadku rozjadów łukowych jednostronnych w kierunku łuku bardziej zakrzywionego, przy czym jazda odbywa się na ostrze zwrotnicy, no ale miałem nie zagłębiać się w szczegóły).

Wskaźniki W8, W9, W14, sygnał D6

Wkaźniki te służą do ograniczania szybkości jazdy pociągów. Wskaźnik W8 informuje o dopuszczalnej prędkości i podaje ją w dziesiątkach km/h. Stąd cyfra np. "6" oznacza ograniczenie prędkości do 60 km/h. Za wskaźnikiem W8 umieszcza się wskaźnik W9. Czarny kąt zwrócony wierzchołkiem do dołu oznacza początek odcinka przez który należy przejechać z prędkością nie większą niż podana wskaźnikiem W8. Czarny kąt zwrócony wierzchołkiem do góry oznacza koniec tego odcinka. Analogicznie sytuacja wygląda w przypadku sygnału D6 i wskaźnika W14. Różnica polega na tym, że tych drugich używa się w przypadku tymczasowych ograniczeń prędkości, te pierwsze zaś należą do ograniczeń stałych.

Wskaźniki W11a i W1

Wskaźniki te ustawia się przed tarczami ostrzegawczymi lub semaforami w celu zwrócenia uwagi maszynisty na tarczę lub semafor.

Wskaźniki W27

Wskaźnik ten oznacza miejsce zmiany i obowiązującą od tego miejsca największą dozwoloną szybkość drogową (podawaną w dziesiątkach km/h). Prędkość drogowa to coś, jak np. najwięszka dozwolona prędkość dla samochodu poza obszarem zabudowanym, na autostradzie lub w mieście. Na linii o danej prędkości drogowej mogą być wprowadzane różne odcinki z ograniczoną prędkością, tak jak np. na obszarze niezabudowanym można wprowadzić miejscowe ograniczenie do 70 km/h, choć ogólnie można tam jeździć 90 km/h.

Wskaźniki We8a i We9a

Wskaźniki te oznaczają początek (We8a) i koniec (We9a) odcinka przez który należy przejechać bez poboru prądu z sieci trakcyjnej, czyli przy nastawniku jazdy ustawionym w pozycji neutralnej (luz).

No to na koniec czas na SEMAFORY !
A oto tabelaryczne zestawienie obrazów sygnałowych podawanych na semaforach :

symbol	sygnał	opis	znaczenie
S1		światło czerwone ciągłe	stój !
S2		światło zielone ciągłe	wolna droga z największą dozwoloną prędkością
S5		światło pomarańczowe ciągłe	następny semafor wskazuje sygnał "stój !"
S3		światło zielone migające	następnym semafor wskazuje sygnał zezwalający na jazdę z prędkością nie większą niż 100 km/h
S4		światło pomarańczowe migające	następny semafor wskazuje sygnał zezwalający na jazdę z prędkością zmniejszoną do 40 km/h lub 60 km/h
S10		dolne światło pomarańczowe ciągłe, górne światło zielone ciągłe	semafor zezwala na jazdę z prędkością nie przekraczającą 40 km/h, a przy następnym semaforze z największą dozwoloną prędkością
S11		dolne światło pomarańczowe ciągłe, górne światło zielone migające	semafor zezwala na jazdę z prędkością nie przekraczającą 40 km/h, a przy następnym semaforze z prędkością nie przekraczającą 100 km/h
S12		dolne światło pomarańczowe ciągłe, górne światło pomarańczowe migające	semafor zezwala na jazdę z prędkością nie przekraczającą 40 km/h, a przy następnym semaforze z prędkością nie przekraczającą 40 km/h lub 60 km/h
S13		dolne światło pomarańczowe ciągłe, górne światło pomarańczowe ciągłe	semafor zezwala na jazdę z prędkością nie przekraczającą 40 km/h, a przy następnym semaforze "stój !"
S10a		dolne światło pomarańczowe ciągłe uzupełnione pomarańczowym pasem świetlnym, górne światło zielone ciągłe	semafor zezwala na jazdę z prędkością nie przekraczającą 60 km/h, a przy następnym semaforze z największą dozwoloną prędkością
S11a		dolne światło pomarańczowe ciągłe uzupełnione pomarańczowym pasem świetlnym, górne światło zielone migające	semafor zezwala na jazdę z prędkością nie przekraczającą 60 km/h, a przy następnym semaforze z prędkością nie przekraczającą 100 km/h
S12a		dolne światło pomarańczowe ciągłe uzupełnione pomarańczowym pasem świetlnym, górne światło pomarańczowe migające	semafor zezwala na jazdę z prędkością nie przekraczającą 60 km/h, a przy następnym semaforze z prędkością nie przekraczającą 40 km/h lub 60 km/h
S13a		dolne światło pomarańczowe ciągłe uzupełnione pomarańczowym pasem świetlnym, górne światło pomarańczowe ciągłe	semafor zezwala na jazdę z prędkością nie przekraczającą 60 km/h, a przy następnym semaforze "stój !"
S6		dolne światło pomarańczowe ciągłe uzupełnione zielonym pasem świetlnym, górne światło zielone ciągłe	semafor zezwala na jazdę z prędkością nie przekraczającą 100 km/h, a przy następnym semaforze z największą dozwoloną prędkością
S7		dolne światło pomarańczowe ciągłe uzupełnione zielonym pasem świetlnym, górne światło zielone migające	semafor zezwala na jazdę z prędkością nie przekraczającą 100 km/h przy tym i następnym semaforze
S8		dolne światło pomarańczowe ciągłe uzupełnione zielonym pasem świetlnym, górne światło pomarańczowe migające	semafor zezwala na jazdę z prędkością nie przekraczającą 100 km/h, a przy następnym semaforze z prędkością nie przekraczającą 40 km/h lub 60 km/h
S9		dolne światło pomarańczowe ciągłe uzupełnione zielonym pasem świetlnym, górne światło pomarańczowe ciągłe	semafor zezwala na jazdę z prędkością nie przekraczającą 100 km/h, a przy następnym semaforze "stój !"

Ufff... Jest tego trochę. Pewnie zastanawiacie się, jak to wszystko zapamiętać. Wbrew pozorom jest to stosunkowo nietrudne. Przede wszystkim trzeba zapamiętać znaczenie sygnałów podawanych jednym światłem (ciągłym lub migającym). Sygnałów tych jest pięć, więc ich zapamiętanie nie powinno chyba sprawić problemu. Zaś co do sygnałów podawanych więcej niż jednym światłem, to wskazują one zawsze jazdę ze zmniejszoną prędkością przy tym semaforze oraz informację o dozwolonej prędkości przy następnym. Pamiętajcie - jeżeli obraz sygnałowy składa się z więcej niż jednego światła, to dolne światło jest zawsze pomarańczowe ciągłe (może być ewentualnie uzupełnione pasem świetlnym).

1) jeżeli światło dolne pomarańczowe nie jest uzupełnione żadnym pasem świetlnym, to przy tym semaforze można jechać z prędkością do 40 km/h
2) jeżeli uzupełnione jest pasem świetlnym pomarańczowym, to prędkość ta wynosi 60 km/h
3) jeżeli świeci się zielony pas świetlny, to można jechać do 100 km/h

1) zielone ciągłe - największą dozwoloną
2) zielone migające - zmniejszoną do 100 km/h
3) pomarańczowe migające - zmniejszoną do 40 km/h lub 60 km/h
4) pomarańczowe ciągłe - "stój !" przy następnym semaforze

Światło czerwone jest zawsze ciągłe i oznacza "stój !" przy tym semaforze.
Pas świetlny ma znaczenie tylko wraz z palącym się dolnym ciągłym światłem pomarańczowym.

Życzę miłej zabawy !

A jeśli po jakimś czasie ujeżdżania EN 57 zauważysz u siebie, że przejeżdżając przez przejazd kolejowy zaczynasz przyglądać się semaforom i wskaźnikom, i gdy ogarniać Cię będzie złość, gdy jadąc gdzieś sobie trafisz na podupadające/likwidowane/nieczynne linie kolejowe, gdy jadąc pociągiem dziwnie często wyglądał będziesz przez okno, i gdy na dworcu ogarnie Cię ochota, żeby zajrzeć do kabiny maszynisty, to znaczy, że stałeś się właśnie fascynatem kolei. Zapraszam wtedy na grupę pl.misc.kolej - tam jest więcej takich pasjonatów. A tymczasem życzę miłej zabawy. Wkrótce też powinna pojawić się poszerzona wersja tej instrukcji, gdyż niejaki Heland przygotowuje właśnie trasę z nowymi sygnałami, która będzie w miarę wiernym odzwierciedleniem autentycznego szlaku Hel-Gdynia.

Jedyny Prawdziwy Dave (Dawid Wolszczak)

Podziękowania dla Helanda za umieszczenie tej instrukcji.

Created by Jedyny Prawdziwy Dave
dave@czasnaeb.pl